Σύμφωνα με μελέτη του 2019 για την πολιτική υγείας του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ),στις 34 από τις 36 χώρες μέλη του, σχεδόν ο μισός πληθυσμός είναι υπέρβαρος και περίπου ένα στα τέσσερα άτομα είναι παχύσαρκα. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) το 30-70% των ενηλίκων στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι υπέρβαρα, ενώ το 10-30% είναι παχύσαρκα! Όσους ιστοτόπους και να επισκεφτούμε σχετικά με τα προβλήματα βάρους, θα δούμε πως οι υπέρβαροι άνθρωποι στον πλανήτη είναι πολύ περισσότεροι από εκείνους που έχουν το σωστό βάρος.
Αν μιλούσαμε λοιπόν για μια κατάσταση που αγγίζει τέτοια μεγάλα ποσοστά, θα τη θεωρούσαμε φυσιολογική αφού οι περισσότεροι άνθρωποι βρίσκονται σ’ αυτήν. Ωστόσο, το πλεονάζον βάρος δεν μπορεί να θεωρηθεί φυσιολογικό αφού εγκυμονεί πολλούς για την υγεία κινδύνους και επηρεάζει αρνητικά την ψυχολογική και κοινωνική διάσταση της ζωής του ανθρώπου.
Τα αίτια της παχυσαρκίας είναι πολλά και διαφορετικά αλλά αυτό που παραμένει κοινό ως χαρακτηριστικό των παχύσαρκων ατόμων είναι η αδυναμία τους να πειθαρχήσουν σε έναν άλλο τρόπο ζωής που θα τους βοηθήσει να ξεπεράσουν ή να διαχειριστούν σε κάποιον ικανοποιητικό βαθμό το πρόβλημα και να ζήσουν καλύτερα.
Οι παχύσαρκοι άνθρωποι θέλουν να αλλάξουν τη ζωή τους. Το “υπάκουο παιδί” μέσα τους λέει, ναι θα το κάνω, αλλά αυτή η θέληση εξατμίζεται πολύ σύντομα! Οι υπέρβαροι άνθρωποι σχεδόν υπνωτίζονται από την εικόνα τους στον καθρέφτη αντί να κινητοποιούνται.
Τι συμβαίνει; Γιατί είναι τόσο δύσκολο γι αυτούς τους ανθρώπους να βοηθήσουν τον εαυτό τους; Γιατί είναι τόσο δύσκολο να τους βοηθήσουν οι ειδικοί;
Συνήθως οι άνθρωποι που έρχονται να ζητήσουν βοήθεια για απώλεια βάρους, μετακινούνται από τον έναν ειδικό στον άλλον σαν να κάνουν τουρισμό! Μοιάζει να ψάχνουν απεγνωσμένα εκείνον που θα τους δώσει τη μαγική λύση. Δυσκολεύονται να αναλάβουν την ευθύνη της συμμετοχής τους στη θεραπεία τους. Αυτό βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην έλλειψη υπομονής. Οι υπέρβαροι και παχύσαρκοι άνθρωποι δεν φημίζονται για την υπομονή τους. Έχουν ζήσει για χρόνια εκτός ελέγχου με το θέμα του φαγητού και χαρακτηρίζονται από μια βιασύνη στο να δουν το ποθητό αποτέλεσμα καθώς επίσης δυσκολεύονται να στερηθούν. Είναι γερά συνδεδεμένοι με την ανάγκη τους για ευχαρίστηση αλλά όχι για απόλαυση!
Πολύ συχνά η παχυσαρκία συνοδεύεται από έλλειψη βούλησης και ανάληψης ευθύνης κάτι που συναντάμε και στην κατάθλιψη. Πολλά άρθρα έχουν γραφτεί για τον συμβολισμό του υπερβολικού ή παχυντικού φαγητού, παρουσιάζοντάς το ως μια διαδικασία κατάποσης των συναισθημάτων. Είναι γεγονός πως άνθρωποι στους οποίους είναι ασυνείδητα απαγορευμένο το να θυμώσουν, να φοβηθούν ή να αισθανθούν ψυχικό πόνο, το ρίχνουν στο φαγητό σαν να καταπίνουν συμβολικά κάποιο συναίσθημα. Μ’ αυτόν τον τρόπο αισθάνονται να γλυκαίνονται και να παρηγορούνται. Μήπως λοιπόν μια ολιστική θεραπεία της παχυσαρκίας θα έπρεπε να περιλαμβάνει ψυχο-εκπαίδευση όπου οι ασθενείς θα υποστηρίζονται ψυχοθεραπευτικά ώστε να μη φοβούνται τα συναισθήματά τους;
Γενικότερα παρατηρούμε πως οι παχύσαρκοι ασθενείς κουράζονται εύκολα ψυχικά, δυσκολεύονται πολύ να αντέξουν τις δυσκολίες και τις απαιτήσεις μιας διαδρομής απώλειας βάρους. Συχνά, δεν αντέχουν τη χρονική απόσταση που μεσολαβεί μεταξύ των συναντήσεων με τον ειδικό. Χρειάζονται ίσως περισσότερη και συχνότερη υποστήριξη, κάτι που μπορεί να αντιμετωπιστεί με ομαδικές συνεδρίες δύο ή τρεις φορές την εβδομάδα, ή ενίοτε και σε καθημερινή βάση.
Μία από τις μεγαλύτερες δυσκολίες που έχουν να αντιμετωπίσουν όσοι χάνουν πολύ βάρος είναι η αλλαγή ταυτότητας. Οι παχύσαρκοι άνθρωποι ενώ θέλουν και το διατρανώνουν πως πραγματικά επιθυμούν να χάσουν τα περιττά κιλά τους, δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν τον καινούργιο τους εαυτό. Πολύ συχνά αντιμετωπίζουμε το φαινόμενο να βλέπουμε ασθενείς που χάνουν πολύ βάρος το οποίο ξαναπαίρνουν πίσω σε μικρό χρονικό διάστημα. Πέρα από το γεγονός πως το ίδιο το σώμα δυσκολεύεται να αλλάξει και αντιστέκεται σε κάποιες φάσεις της θεραπείας, οι ίδιοι οι ασθενείς είναι σαν να μη μπορούν να συνδεθούν με τον νέο τους εαυτό.
Αυτές οι διαπιστώσεις επιβεβαιώνουν την ανάγκη ψυχο-εκπαίδευσης με στόχο να εδραιώσει το άτομο μια σχέση αγάπης και φροντίδας προς τον ίδιο του τον εαυτό που θα του επιτρέψει να συνδέεται καθημερινά με το υπάρχον και όχι με το φανταστικό. Κάποιοι πιστεύουν πως αν αδυνατίσουν θα γίνουν ξαφνικά ευτυχισμένοι και πως όλα τους τα προβλήματα θα λυθούν, κάτι που δεν πρόκειται να συμβεί. Οπότε είναι σημαντικό να μην καλλιεργούμε αυταπάτες στους ασθενείς αυτούς και να τους υποστηρίζουμε με τέτοιον τρόπο ώστε να γίνονται σύμμαχοι του εαυτού τους και όχι πολέμιοι των κιλών τους. Τα κιλά θα χαθούν αν εκείνοι δείξουν συνέπεια στη θεραπεία. Εκείνο που πρέπει να χτίσει ο ασθενής είναι ένα νόημα για την ίδια του τη ζωή το οποίο θα τον θωρακίσει απέναντι στις αλλαγές και θα τον βοηθήσει να συνεχίσει χωρίς υποτροπές.
Οι υπέρβαροι και παχύσαρκοι άνθρωποι συχνά στερούνται εμπιστοσύνης στον εαυτό τους. Μπορεί να είναι διακεκριμένοι στον τομέα τους και να εμπιστεύονται τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους όσον αφορά το επάγγελμα αλλά στερούνται εμπιστοσύνης ως προς τη συναισθηματική τους υπόσταση. Αυτό το βλέπουμε καθαρά κάθε φορά που έχουν κενό στο πρόγραμμά τους. Δεν μπορούν να μείνουν με τον εαυτό τους χωρίς να βιώνουν άγχος και αμέσως το ρίχνουν στο φαγητό. Γεμίζουν το υπαρξιακό τους κενό με φαγητό. Είναι ένα σύμπτωμα που το παρατηρούμε γενικότερα στα εξαρτημένα άτομα από φαγητό, αλκοόλ, ουσίες, υπερσεξουαλικότητα, ή εργασιομανία.
Ένα από τα δυσκολότερα στάδια της θεραπείας της παχυσαρκίας αποτελεί η εδραίωση της εμπιστοσύνης προς τον θεράποντα ή την θεραπευτική ομάδα καθώς οι ασθενείς αυτοί στερούνται σε μεγάλο βαθμό της ικανότητας να εμπιστευτούν τον ίδιο τους τον εαυτό.
Οδηγούμαστε λοιπόν στο να δομήσουμε ένα πλαίσιο θεραπείας που θα στοχεύει στην ολιστική αντιμετώπιση του προβλήματος και όχι αποκλειστικά στην σωματική. Αν η μεγάλη απώλεια κιλών δεν συνοδεύεται από ψυχολογικές υποστηρικτικές πρακτικές συμπεριλαμβανομένης της ψυχο-εκπαίδευσης, ο πόλεμος κατά της παχυσαρκίας είναι πολύ δύσκολο έως αδύνατο να κερδηθεί.